एबर्टिनचे मध्यबिंदू ज्योतिष - २ (क्रमश:)

मध्यबिंदू कसे काढतात?


मागच्या लेखात मी राशी-भाव कल्पनांना तार्किक आधार नाही असे विधान मी केले होते. ते बर्‍याच जणाना आवडले नसायची शक्यता आहे. पण आज मध्यबिंदू या कल्पनेचा परिचय करून घेतल्यावर ते आपल्याला समजावून घेता येईल.

मध्यबिंदू ही कल्पना पत्रिका मांडायच्या पाश्चात्य पद्धतीच्या मदतीने जास्त चांगली समजते. पाश्चात्य पद्धतीच्या गोलाकार मांडणीत पत्रिकेतील प्रत्येक अंश स्पष्ट मांडता येतो. त्यामुळे योग (aspects) अत्यंत व्यवस्थित दाखवता येतात. तसेच राशींचे आणि भावांचे आरंभ आणि अंत पण व्यवस्थित कळतात. दोन किंवा अधिक पत्रिका एका वेळेस बघून त्या जुळतात की नाही व गोचर भ्रमणांचे जन्मग्रहांशी होत असलेले योग हे पण बघणे अतिशय सोपे होते.

साहजिकच कोणतीही दिशाभूल होण्यास आणि त्यामुळे भाकित चुकण्यास पाश्चात्य पद्धतीच्या गोलाकार मांडणीत कमीत कमीत वाव असतो. खाली दिलेल्या आकृतीवर टिचकी मारल्यास पाश्चात्य पद्धतीची पत्रिका मोठी करून बघता येईल.

आकृती अ.

गोलाकार पत्रिकेत ग्रह आणि राशी लिहिण्यासाठी चिन्हांचा वापर करतात. ही चिन्हे माहिती असणे या साठी आवश्यक आहे. ही चिन्हे आंतरराष्ट्रीय प्रमाण म्हणून मान्यता पावली आहेत. ही चिन्हे खरे ज्योतिषीच समजतात. मुहूर्त काढणारे भिक्षुक ही चिन्हे समजू शकत नाहीत. त्यांना ज्योतिष किती कळते हाही एक मॊठा प्रश्नच आहे.

मध्यबिंदू काढायच्या दोन पद्धती आहेत एक म्हणजे गणिताने आणि दूसरी म्हणजे भूमितीने (यात कागदावर पत्रिका मांडून ग्रह मांडले जातात व मध्यबिंदू काढले जातात.)

आकृती ब

समजा एका पत्रिकेत रवि ० अंश मेष असा आहे आणि चंद्र ० अंश तूळ राशीत आहे तर रवि आणि चंद्र यांचा मध्यबिंदू काढण्यासाठी ग्रहांचे अंश-राशी पूर्ण अंशात लिहिले जातात. येथे रविचे पूर्ण अंश ० येतात तर चंद्राचे पूर्ण अंश १८० येतात.

चंद्राचे आणि रविचे अंश या दोन्ही अंशांची बेरीज केली करून दोनाने भागले तर जो भागाकार येतो तेथे रवि-चंद्राचा मध्यबिंदू मिळतो. त्यात १८० अंश मिळवले असता आणखी एक मध्यबिंदू मिळतो.

वर आकृती ब मध्ये मंगळ-हर्षल हा मध्यबिंदू १९ अंश ३८ कला मीनेत आहे. या मध्यबिंदूशी रवीची युति होत आहे. गुरू-नेपच्यूनच्या मध्यबिंदूशी पण रवीची युति होत आहे.

कागदावर मध्यबिंदू काढायची पद्धत सध्या संगणकामुळे वापरली जात नाही. ग्रहांचा असा मध्यबिंदू काढल्यानंतर होणारा सर्वात मोठठा फायदा म्हणजे हे मध्यबिंदू ग्रह (राहू-केतूंसारखे) म्हणून वापरता येतात. कारण या बिंदूना पण ग्रहांप्रमाणे आवर्तन (भ्रमणकाल) असते. हे बिंदू वक्री ग्रहांप्रमाणे वक्री आणि मार्गी होतात या आवर्तनातून दोन ग्रहांच्या जोडीचे गुणधर्म आणि त्यांचा पत्रिकेतील आणि जातकाच्या आयुष्यातील आविष्कार तपासता येतो.

लग्न, ख-मध्य (दशमभाव आरंभबिंदू), ते प्लुटॊ पर्यंत एकंदर ७८ मध्यबिंदू पत्रिकेत तयार होतात. प्रत्येक बिंदूचा मानसिक, शारीरिक व सामाजिक पातळीवर आविष्कार होत असतो. याचे खुलासेवार अर्थ एबर्टिनने आपल्या कोझी (Combination of Stellar Influences) या पुस्तकात दिले आहेत.

क्रमश: